Đây là lý do Trung Quốc vô tư đạo nhái thương hiệu xe hạng sang mà vẫn không bị phạt?

Thay vì tự sáng tạo thiết kế, rất nhiều nhà sản xuất ô tô Trung Quốc có xu hướng ‘copy’ kiểu dáng của các mẫu xe hạng sang danh tiếng đến từ châu Âu để tạo nên những bản sao rẻ tiền phân phối ra thị trường. Song, do không có luật bản quyền quốc tế, chỉ có công ước quốc tế nên các hãng xe Trung Quốc dù ngang nhiên copy thiết kế từ nước ngoài mà không lo bị phạt.

Trong những năm qua, hàng loạt các mẫu xe từ sedan cho tới SUV của các thương hiệu ô tô hạng sang như Mercedes-Benz, Audi, Porsche, Land Rover Range,... trở thành nạn nhân của nhiều hãng xe Trung Quốc trong việc ‘làm nhái’ thiết kế.  

Thế nhưng, nghịch lý đáng buồn là con số hãng xe Trung Quốc bị xử thua kiện khi có đơn kiện đạo nhái thiết kế xe lại rất ít. Vậy vấn đề nằm ở đâu?

Trung Quốc ‘đạo nhái’ kiểu dáng từ xe máy đến ô tô

Thực tế dễ nhận thấy hiện nay chính là việc có không ít những mẫu xe máy ‘Made in China’ ra mắt với thiết kế hao hao các mẫu xe hot thuộc các thương hiệu nổi tiếng như Honda, Yamaha. Đáng chú ý là giá thành của những mẫu xe Trung thường rẻ hơn rất nhiều so với bản gốc.  

Trong đó, Honda SH, Yamaha NVX, Honda Winner X,.. là những chiếc xe máy nổi bật bị ‘nhái’ thiết kế một cách trắng trợn. 

Cụ thể, mẫu xe máy số 50cc mang tên Atlas SH50 xuất xứ Trung Quốc gây chú ý khi sở hữu rất nhiều đường nét thiết kế, tên gọi tương tự với dòng xe tay ga Honda SH 2020. 

Đầu tháng 2/2021, hãng xe Skuter – Trung Quốc cũng tung ra thị trường nội địa và Philippines mẫu xe tay ga Rusi Rapid 150 với thiết kế như bản sao của Yamaha NVX đang phân phối tại Việt Nam. Năm 2020, thương hiệu Rato Motorcycle của Trung Quốc cũng giới thiệu mẫu moto mới là Rato SVR180 với thiết kế thân xe, dàn áo và đuôi xe tương tự với Honda Winner X.

Trong khi đó, ở mảng xe hơi, tại Trung Quốc, có thể dễ dàng bắt gặp các mẫu xe ô tô nhái ở khắp các ngả đường. Những sản phẩm này vẫn được các hãng giới thiệu đường đường chính chính ngay tại các triển lãm ô tô lớn như Bắc Kinh hay Thượng Hải, nơi mà các phiên bản gốc cùng xuất hiện. 

Ngoài xe của Land Rover, vô số sản phẩm của các hãng nước ngoài khác có ‘anh em sinh đôi’ ở Trung Quốc. Từ mẫu siêu xe McLaren, xe sang cỡ nhỏ MINI cho tới các dòng xe siêu sang Rolls-Royce đều có bản sao. 

Trong đó, Landwind X7 của Jiangling là một bản sao chép trắng trợn của mẫu Range Rover Evoque thế hệ đầu tiên của hãng Land Rover. Một bản sao của Toyota Alphard là Ruili Doda cũng đã ra đời tại Trung Quốc với ngoại hình gần như tương đương. Geely GE cũng là sự sao chép lộ liễu của mẫu Rolls Royce Phantom.

Hay như JAC từng tung ra một phiên bản ‘Mercedes GL Class' riêng của họ với kiểu dáng giống hệt. Brilliance V5 thậm chí còn có thông số tương tự như BMW X1 nhưng mức giá rẻ hơn nhiều,… 

Với việc đạo nhái trắng trợn, thế nhưng tỉ lệ những mẫu xe nhái bị xử phạt là rất hiếm. Điển hình như sau nhiều năm ròng rã kiện tụng, vào năm 2019 Land Rover đã thắng kiện đối với hãng xe Landwind vì nhái trắng trợn mẫu xe Range Rover Evoque của mình. Và đây cũng là lần đầu tiên mà một hãng xe nước ngoài được xử thắng trước một hãng nội địa ngay tại Trung Quốc. 

Trên thực tế, không chỉ mỗi Land Rover là nạn nhân đầu tiên tại ở xứ sở của xe nhái, và cũng không phải là hãng đầu tiên đệ đơn đi kiện. Thế nhưng chưa hãng nước ngoài nào được xử thắng. 

Tại sao việc xử kiện đạo nhái thiết kế xe tại Trung Quốc lại khó khăn như vậy?

Theo tạp chí Auto Express tại Anh, họ đã tham khảo ý kiến các luật sư và nhận thấy rằng việc xử kiện đạo nhái thiết kế xe tại Trung Quốc lại khó khăn như vậy là do cản trở về Luật bản quyền quốc tế trong vấn đề đạo nhái thiết kế xe.

Vấn đề nằm ở chỗ hiện ‘Không có luật bản quyền quốc tế’, tức là thiết kế của Land Rover được bảo hộ ở Anh, nhưng khi sang nước khác thì chưa được bảo hộ, nên họ khó có cơ sở để kiện tụng.

Land Rover muốn kiện Landwind sao chép, họ sẽ cần chứng minh được hãng xe Trung Quốc sao chép những gì. Sau đó, tòa án sẽ xem xét các chứng cứ mà hai bên cung cấp và từ đó mới đưa ra quyết định. Trong vụ kiện này, Land Rover thắng vì tòa án tuyên bố Landwind đã sao chép 5 thiết kế độc quyền của hãng Range Rover Evoque để tạo ra mẫu Landwind X7 như đèn, lưới tản nhiệt,…

Trên thực tế, vào năm 2016, tòa án từng bác bỏ đơn kiện của Land Rover bởi bằng sáng chế Evoque mà hãng xe Anh nộp tại Trung Quốc năm 2016, trong khi mẫu xe này ra mắt trên thị trường từ năm 2015 nên không có ý nghĩa. Thậm chí thời điểm đó, tòa còn bác bỏ luôn cả bằng sáng chế này. Đồng nghĩa với việc, mẫu Evoque được bảo hộ bản quyền ở Anh, nhưng lại không được bảo hộ ở Trung Quốc.

Chưa kể, việc chứng minh đối thủ sao chép cũng không phải điều dễ dàng. Hãng đâm đơn kiện sẽ phải đưa ra chứng cứ như đối tượng bảo hộ được tạo ra vào năm nào? đã đăng ký bản quyền hay chưa? thiết kế xe của đối thủ giống ở những điểm gì? lịch sử của đối thủ đã từng có thiết kế như vậy hay chưa?,…Ngay cả khi cung cấp đủ tài liệu thì việc quyết định đôi khi sẽ còn phụ thuộc vào ý chí của tòa án. Bởi lẽ, các bản vẽ thiết kế cũng giống như những tác phẩm nghệ thuật, nó rất khó để có thể đo lường hay định đoạt.

Có lẽ chính những rào cản lớn này mà trong suốt nhiều năm qua, rất nhiều hãng xe đệ đơn kiện tại Trung Quốc nhưng vẫn không đạt được kết quả như mong đợi. Và nghiễm nhiên, rất nhiều hãng xe tại thị trường tỷ dân này vẫn ngang nhiên ‘vay mượn’ kiểu dáng, thiết kế của các thương hiệu khác.

Xem thêm: Nhà sản xuất ô tô Trung Quốc Zotye phá sản, còn đâu những chiếc xe Z8, SR9 ‘đạo nhái’ trắng trợn?